 |
| Retratu: www.timesofisrael.com |
Hakerek-na'in: Yohanes Manhitu
LA IHA intensaun atu ko’alia barak no kle’an kona-ba istória lia-esperantu nian. Basta ko’alia de’it kona-ba ninia inventór--Ludwik Lazar Zamenhof (1859-1917)--no buat hirak kona-ba dalen ida-ne’e iha moris ohin loron nian.
Zamenhof rasik hateten katak nia moris-mai iha Białystok, provínsia Grodno. Iha sidade Białystok, ninia sidade moris-fatin, grupu étniku haat be oin-ketak moris hamutuk, sira-ne’e maka grupu rusu, polaku, alemaun no judeu, ne’ebé nunka horik hatumuk ho dame. Realidade ida-ne’e dunik maka motiva klosan Zamenhof hodi krei lian ida-ne’ebé halo posivel komunikasaun entre grupu sira-ne’e no lori sira ba interkomprensaun. Nia konsege tiha hakerek livru ida ho títulu Lingwe uniwersala (lian universál, dalen mundu tomak nian) maibé nia la bele fó-sai livru ne’e tanba momentu ne’ebá nia sei klosan demais. Hafoin, tanba livru ida-ne’e lakon iha funu laran, nia haka’as an atu hakerek tan livru seluk, ne’ebé nia konsege fó-sai iha tinan 1887 ho naran-kaneta Doktoro Esperanto. "Esperanto" nia arti "ema ida be espera". Iha loron-ikus, naran ida-ne’e maka sai dalen neutru ne’e nia naran rasik.
Ohin loron, tinan 125 liu ona,
no lia-esperantu moris iha ema-kriatura sira-nia leet. Maski la’ós dalen
(ofisiál) hosi nasaun ka país ruma, lia-esperantu kontinua serve nu’udar
patrimóniu mundu nian atu liga ema rihun ba rihun iha fatin barak, henesan
lia-tetun rasik, ne’ebé sai jambata maka’as hodi kesi hamutuk Timor-oan
sira-ne’ebé tuir loloos ko’alia dalen oioin. Lian (língua) serve hodi lori ema
hamutuk, la’ós fahe sira.
No comments:
Post a Comment