Negara-Negara yang Berbahasa Resmi Multilingual

Terdapat 12 negara yang berbahasa resmi multilingual.
Foto depan: https://datafloq.com

Kata-Kata Mutiara Dwibahasa (Indonesia-Dawan)

Digubah dan diterjemahkan oleh Yohanes Manhitu 

Yogyakarta, 11 November 2002 

Sumber kutipan: http://ymanhitu.blogspot.com/2007/08/kata-kata-mutiara-dwibahasa-indonesia-dawan.html

Musik pengiring video: Lagu "OEL ANA’" (Indonesia: ADIK KECIL, 

sebuah lagu populer Timor-Dawan, versi instrumental)

Sejumlah Buku Sumber tentang Kehadiran Portugis di Wilayah Indonesia

 

Daftar buku dalam video ini sesuai dengan urutan abjad:

1. Bahasa Portugis Sehari-hari (Penulis: Drs. Basilio Dias Araujo, M.A.; Jakarta: Kesaint Blank, 2015)
2. Bunga Angin Portugis di Nusantara (Penulis: Paramita R.Abdurachman; Jakarta: LIPI Press bekerja sama dengan Asosiasi Persahabatan dan Kerjasama Indonesia-Portugal dan Yayasan Obor Indonesia, 2008) 
3. Jejak Portugis di Maluku Utara (Penulis: Irza Arnyta Djafaar; Yogyakarta: Ombak, 2009) 
4. Kamus Portugis-Indonesia, Indonesia-Portugis (Penyusun: Yohanes Manhitu; Jakarta: PT Gramedia Pustaka Utama, 2015) 
5. Lautan Rempah: Peninggalan Portugis di Nusantara (Penulis: Joaquim Magalhaes de Castro; Jakarta: Elex Media Komputindo, 2019) 
6. Mengenal Bahasa Portugis (Penyusun: Maria de Lourdes; Lisabon: Kedubes RI, 2005) 
7. Pengaruh Portugis di Indonesia (Penulis: Antonio Pinto da França; Jakarta: Pustaka Sinar Harapan, 2000) 
8. Portugis 12 Jam (Penulis: Jk Nusman: CV Yoviderchi, 1991) 
9. Portugis dan Spanyol di Maluku (Penulis: M. Adnan Amal; Editor: Taufik Adnan Amal; Jakarta: Komunitas Bambu, 2010) 

Musik Instrumental pengiring video: "Bengawan Solo", ciptaan Gesang (dari Backsound Backing Track Minusone Kunci G)

Beberapa Puisi Rabindranath Tagore dengan Terjemahan Indonesia oleh Y. Manhitu

Beberapa Puisi Rabindranath Tagore dari Gitanjali dengan Terjemahan Indonesia oleh Yohanes Manhitu (Some Poems of Rabindranath Tagore from Gitanjali with Indonesian Translations by Yohanes Manhitu)

--------------------------------------------

RABINDRANATH TAGORE lahir di Kalkuta, India, 1861, tokoh terpenting dalam sastra modern India. Dengan karya-karyanya, ia telah memberi pengaruh yang kuat kepada para pengarang India dari segenap bahasa, juga kepada pengarang-pengarang Barat. Pada tahun 1913, ia menjadi satu-satunya pengarang non-Eropa yang menerima hadiah Nobel untuk Sastra berkat terjemahan puisinya sendiri yang berjudul Gitanjali. Sebagian terbesar karyanya ditulis dalam bahasa Bengali dan kemudian diterjemahkan ke bahasa Inggris. Tampaknya bahasa terjemahannya semasa dengan yang digunakan dalam Alkitab King James Version. Sebagai pendidik, ia berhasil mendirikan sebuah universitas yang bernapaskan humanisme, Visva-Bharati, di Santiniketan, pada tahun 1918. Sang Gurudeva (guru yang terhormat) meninggal dunia pada bulan Agustus 1941. Foto depan: http://rrrlf.nic.in.

ESPLIKASAUN BA BUAT-LAKON

Imajen: https://sites.google.com

Autór: Aníbal Núñez

Nia tuur tiha iha liña funu-maluk nia oin
iha kadeira-dadoko ida, no sees hosi
tiru sira, oin-midar: kilat-musan dahuluk
halo feto ida-ne’e kanek lahalimar.
Nia sei dadoko an nafatin to’o sira hotu munisaun-laek.

Tradusaun ba lia-indonézia: Yohanes Manhitu
Berbah, Yogyakarta, 29 Juñu 2017

ALTERASAUN KLIMÁTIKA*

Imajen: https://www.greeners.co

Autór: Dennis Ávila Vargas**

Iha episentru ida iha balada busak 

ne’ebé kria rai-maran fuik sira.

Ho neineik, avalanxa monu,
kuartu-mákina mak rai-suut ida.

Foho-kadoek eskolta ninia orizonte,
no iha dalas rai-kalan nian
loron hasai fitun sira.

Meteoritu ida book ai-lubun moris sira.
No halo bee iha debu sira tun-sa’e.
Nenufar sira arranja fali bee.

Hotu-hotu hakreket nehan;
kada kabura iha kadoo matak,
ne’ebé momoos no soi fila rua.

Iha fatin ne’ebé naktaka hela ho jelu
ursu polár no maohok sira kasa malu,
atu lohi sentimentu hamlaha nian.

Tekitekir mak ninia masoruk:
kristál sira sai tuan atu parese foun,
tato’an buka fali kanek
no la’ós fitar.

Kbiit-divinu sira haluha atu lambe an
hanesan busa-jaguar sira
iha sira-nia tempu-deskansu.

Planeta ida-ne’e sofre iha hakat ida-idak.
Iha balada busak ida iha ninia episentru loroloron.

Tradusaun ba Tetun Ofisiál: Yohanes Manhitu
Yogyakarta, Indonézia, 15 Jullu 2020

------------------------------

*) Títulu orijinál: ALTERACIÓN CLIMÁTICA. Poezia ida-ne'e, hamutuk ho versaun lian dawan, tetun (ofisiál), no malaiu-Kupang--ne'ebé ha'u halo kedas ho versaun indonézia--mosu tiha ona iha antolojia multilíngue ida-ne'ebé ema sira fó-sai iha Salamanca, España, no lansa iha eventu XXIII Encuentro de Poetas Iberoamericanos iha sidade naran-boot ida-ne'e.
**) Dennis Ávila Vargas (moris-mai iha Tegucigalpa, Onduras, 13 Setembru 1981) ne'e poeta ondureñu, manán-na'in ba Premio Internacional de Poesía 'Pilar Fernández Labrador', prémiu prestijiozu iha mundu poezia ispánika.

Ucapan Selamat dan Terima Kasih dari Penyair Bangladesh atas Buku "Gitanjali (Sítnatas)"

Foto: Diandra Kreatif (2019)

Pada tanggal 20 bulan ini, Ali Afzal Khan, seorang penyair dari Dhaka, Bangladesh, di grup Global Literary Translation Forum, mengucapkan selamat dan terima kasih kepada saya atas kehadiran buku Gitanjali (Sítnatas), yaitu terjemahan Dawan saya untuk Gitanjali (Song Offerings), karya Rabindranath Tagore, pemenang Hadiah Nobel Sastra tahun 1913. Semoga suatu hari nanti terjemahan Dawan untuk karya pemenang Nobel ini bisa menjangkau India dan Bangladesh. Salam sastra,

Empat Buku Puisi Multibahasa dari Spanyol

Foto: Yohanes Manhitu, 2021

SEKADAR INFO. Hari ini (Kamis, 11 Februari 2021), telah tiba dari Salamanca, Spanyol, di alamat saya dalam kondisi prima, empat buku kumpulan puisi multibahasa yang memuat terjemahan-terjemahan saya ke bahasa Indonesia, Dawan, Tetun Nasional (Timor-Leste), dan Melayu Kupang.

Para penyair Hispanik yang karyanya saya terjemahkan sendiri langsung dari bahasa Spanyol ini adalah

1. San Juan de la Cruz/Santo Yohanes dari Salib (dari Spanyol);

2. Juan Carlos Olivas (dari Kosta Rika);

3. Luis Borja (dari El Salvador); dan

4. Dennis Ávila Vargas (dari Honduras).

Buku lain dari Salamanca akan segera menyusul.

Syukur, selalu ada kesempatan untuk belajar dan berbagi.

Terima kasih, Pak Pos. Semoga tugas Anda selalu lancar.

Telah Terbit Buku Puisi Multibahasa "Feliz vuelta a casa, señor Trump" di Salamanca, Spanyol

Foto: A.P. Alencart

INFORMASI SASTRA: Hari ini (25 Januari 2021), telah terbit di Kota Salamanca, Spanyol, sebuah antologi puisi terjemahan multibahasa (berjudul: "Feliz vuelta a casa, señor Trump"; judul Indonesia: Selamat pulang ke rumah, Tuan Trump") yang memuat dua terjemahan saya ke bahasa Indonesia untuk puisi "Trump" dan "Le quitaron la pelota" karya Alfredo Pérez Alencart, seorang penyair Spanyol dan pengajar pada Universitas Salamanca. Syukurlah, ada undangan menarik dan kesempatan bagus untuk terus belajar dan berbagi.

Salam sastra,

--------------------------

DETAIL BUKU

JUDUL: Feliz vuelta a casa, señor Trump

PENULIS: Alfredo Pérez Alencart

PENERJEMAH DAN BAHASA: Željka Lovrenčić (Kroat), Hasmik Baghdasarián (Armenia), Margaret Saine (Inggris), Abdul Hadi Sadoun (Arab), Kirill Korkonósenko (Rusia), Vikash Kumar Singh (Hindi), Noemí Vizcardo Rozas (Kecua), Janie Raharivola (Malagasi), Bernadette Hidalgo Bachs (Prancis), Violeta Boncheva (Bulgar), Vladimer Luarsabishvili (Georgia), Yohanes Manhitu (Indonesia), Gianni Darconza (Italia), Yong-Tae Min (Korea), Leocádia Regalo (Portugis), Gumercindo Tun Ku (Maya), Beate Igler dan Nely Iglesias (Jerman)

PENERBIT: Trilce Ediciones

TANGGAL TERBIT: 25 Januari 2021

KOTA DAN NEGARA: Salamanca, Spanyol

ISBN: 978-84-95853-80-5

JUMLAH HALAMAN: 94

Ekrigardeto pri la Portugala Lingvo en Indonezio

Bildo: PT Gramedia Pustaka Utama, 2015

De: Yohanes Manhitu*

Por ni, indonezianoj, la portugala ne estas nova fremda lingvo kvankam oni nek uzas nek instruas ĝin en lernejoj tra la lando, samkiel la anglan. Malgraŭ tio, troviĝas 131 portugaldevenaj vortoj en la indonezia lingvo (KBBI[1] 1999:1188)[2]. Estas evidente, ke la vortoj bendera (flago), lemari (ŝranko), palsu (falsa) kaj pita (rubando) devenas el la portugala, kiel provo de la longtempa ĉeesto de ĉi tiu latinida lingvo en nia lando. Hodiaŭ, oni preskaŭ ne scias, ke ĉi tiuj vortoj en nia nacia lingvo estas fakte adaptitaj el la lingvo de Camões[3].

Alveno de la portugala lingvo

Antaŭ  ol Afonso de Albuquerque alvenis en Malako (nun troviĝas en Malajzio) en aprilo 1511 kaj konkeris ĝin (en aŭgusto 1511), la tiamfama ĉefurbo de la sultanujo de Malako estis centro de la malaja kulturo. Kompreneble, tie, regis la malaja lingvo. En novembro 1511, ĉi tiu granda ŝipisto sendis al la Molukoj, la insularo de spicoj, tri ŝipojn sub la gvido de António de Abreu.[4] Pli malfrue, estis en la Molukoj, ke katolikaj misiistoj aperigis en la malaja (la tiama nomo de la indonezia lingvo) multajn vortojn el la portugala. Kvankam la insularo falis poste en la manojn de la nederlanoj en februaro 1605, oni daŭre uzis multe da vortoj devenintaj el la portugala. James T. Collins menciis[5], ke en 1623, dum la nederlanda tempo, aperis eldonaĵo titulita Catechismus attau Adjaran derri agamma Christaon (Katekismo aŭ Doktrino de la Kristana Religio), en kiu troviĝas la vorto Christaon (portugala: cristão).

Influo al indiĝenaj lingvoj

La portugala influas ne nur la indonezian, la nacian kaj ofialan lingvon, sed ankaŭ plurajn indiĝenajn lingvojn en Indonezio, kiu estas konata kiel paradizo por lingvistoj. Ĉi tie, ni prenu nur kelkajn ekzemplojn el la davana (la plej parolata indiĝena lingvo en Okcidenta Timoro, ankaŭ vaste uzata en Oekusi-Ambeno, Orienta Timoro) kaj la kupang-malaja (la malaja dialekto precipe parolata en Kupang, la ĉefurbo de la Provinco de Orienta Nusa Tenggara, Indonezio). En la davana (indonezilingve: bahasa Dawan), troviĝas pluraj portugaldevenaj vortoj kiel tetu (subtegmento; el teto), ajuda (helpanto dum la meso; el ajudante), lensu (poŝtuko; el lenço), hosti (hostio; el hóstia), kunfesat (konfeso; el confissão), Pasku (Pasko; el Páscoa), kaj Natal (Kristnasko; el Natal). Kaj en la kupang-malaja, ekzistas ankaŭ pluraj portugaldevenaj vortoj kiel kunyadu aŭ ĝia mallonga formo nyadu (bofrato; el cunhado), gargantang (gorĝo; el garganta), kaj saku (sako; el saco).

Familiaj nomoj

Dank' al la evidenta influo de la portugala ĉeesto en Indonezio, ĝis hodiaŭ ekzistas portugalaj familiaj nomoj sur la insuloj Timoro kaj Flores. Sed male al kiuj troviĝantaj en Orienta Timoro, sajnas ke la portugaldevenaj familiaj nomoj en Orienta Nusa Tenggara (NTT) jam estas distorditaj. Ĉi tie, mi prenas nur kvin ekzemplojn por provi al vi la fakton.

Familiaj nomoj[6]
Modifitaj	Originalaj
de Rosari	do Rosário
Fernandez	Fernandes
Fretis	Freitas
Lopis	Lopes
Mendez	Mendes
Mendonsa	Mendonça
Parera	Pereira
Riberu	Ribeiro

Preĝa lingvo

Suprize estas, ke post tre multaj jaroj de la foriro de portugaloj el Indonezio, oni trovas ankaŭ personojn, kiuj daŭre uzas la portugalan kiel preĝa lingvo. En Larantuka, la ĉefurbo de la distrikto Orienta Flores, laŭ Kal Müller en sia libro East of Bali, From Lombok to Timor (1997), grupo de maljunaj virinoj nomata Mama Muji (libere tradukita kiel “Laŭdantaj Patrinoj”) preĝas en kio sonanta kiel rompita portugala lingvo. Müller menciis en tiu libro, ke eĉ la portugala konsulo, kiam li vizitis tiun historian urbeton antaŭ kelkaj jaroj, ne povis kompreni vorton de tiuj preĝoj. Laŭ la sama fonto, malgraŭ tiu realeco, la maljunaj virinoj daŭras preĝi en tiu nekomprenata lingvaĵo. Ĝi sajnas pli adora ol vortsignifa afero. Krom tio, la kromnomo de Larantuka estas Kota Reinha Rosari (indonezilingve, Urbo de Rozaria Reĝino). La nomo Reinha Rosari[7] mem devenas el la portugala Rainha do Rosário, unu el la titoloj de Sankta Maria, la patrino de Jesuo Kristo. Kaj ĉiujare antaŭ la Pasko, oni povas partopreni la procesion de Semana Santa (portugallingve, Sankta Semajno) en Larantuka.   

Kursoj kaj eldonaĵoj

Malgraŭ la fakto ke la portugala estis la eŭropa lingvo kiu unue alvenis al la Arĥipelago (indonezilingve: Nusantara), vi miros scii ke hodiaŭ troviĝas nur unu portugallingva kurso en la tuta lando. Oni donas tiun kurson ĉe la Universitato Indonezia (UI) en Ĝakarto, la ĉefurbo de la lando. Mankas ankaŭ libroj pri la portugala lingvo, por ke la indonezianoj povu lerni ĝin, se ili volas. Jam pasas pli da 500 jaroj de historia rilato inter la Insularo kaj Portugalujo, sed nur en 2015 aperis Kamus Portugis-Indonesia, Indonesia-Portugis (granda portugala-indonezia, indonezia-portugala vortaro, eldonis PT Gramedia Pustaka Utama), kiu indikas la riĉecon de la indonezia kaj la portugala lingvoj, kaj faciligas kulturan kaj sciencan intersaĝojn.

Kunkludo

Vortoj ja markas historion, kaj historio mem estas gravega leciono. La ekzisto de portugaldevenaj vortoj en la indoneziaj lingvoj nepre ne estas unutagkreita afero. Tial mi, indoneziano, esperas, ke la rilato inter la du popoloj (indonezia kaj portugala) kaj ankaŭ kun la portugallingvaj popoloj tra la mondo daŭrigos pro paco kaj amikeco. Oni devas lerni el la pasinteco por krei pli bonan estontecon. Dum ni spiras, ni esperas.

Yogyakarta, la 24an de januaro 2019

---

[1] Kamus Besar Bahasa Indonesia (Granda Indonezilingva Vortaro; Ĝakarto: Balai Pustaka, 1999).

[2] Sed laŭ mia trovaĵo, kiun mi aperigis en Kamus Portugis-Indonesia, Indonesia-Portugis (granda portugala-indonezia, indonezia-portugala vortaro; paĝo 1505-1509), troviĝas 144 portugalaj vortoj en la indonezia.

[3] Luís Vaz de Camões (1524/1525–1580), aŭtoro de la nacia epopeo Os Lusíadas (La Luzidoj:1572), estas konsiderata kiel la plej grava portugala kaj portugallingva poeto.

[4] Legu pli ĉe https://pt.wikipedia.org/wiki/Afonso_de_Albuquerque.

[5] En Bahasa Melayu, Bahasa Dunia (indonezilingve, La Malaja, Monda Lingvo), tradukis Alma Evita Almanar (2005) el la anglalingva originalo: Malay, World Language: a short history (La Malaja, Monda Lingvo: mallonga historio; Kuala-Lumpuro: Dewan Bahasa dan Pustaka, 1996).

[6] La kompleta listo troviĝas en mia Kamus Portugis-Indonesia, Indonesia-Portugis; paĝo 1496-1497).

[7] Estas Puteri Renha Rosari (PRR: Filinoj de la Rozaria Reĝino), kongregacio religia fondita en Larantuka (1958) de Mgr. Gabriel Manek, SVD (1913–1989), la dua indonezidevena episkopo de la Romkatolika Eklezio.

---

*) Verkisto, tradukisto, sola aŭtoro de Kamus Portugis-Indonesia, Indonesia-Portugis, la unua granda portugala-indonezia, indonezia-portugala vortaro (Ĝakarto: PT Gramedia Pustaka Utama, la 14an de decembro 2015; http://ymanhitu-works.blogspot.com/2015/12/kamus-portugis-indonesia-indonesia.html), loĝanta en Yogyakarta, Indonezio.

Di dalam hatimu

Foto: https://lindagraham-mft.net

Oleh: Elena Liliana Popescu

Di setiap waktu,

sebuah dunia runtuh

dan yang lain ‘kan lahir...

Kau terus menjadi

saksi bagi perubahan

dari dunia keduaan.

Lepaskan dirimu

agar bisa melampaui

apa yang perlu.

Temukan dalam dirimu daya itu

yang menopangmu

untuk hidup.

Pengalamanmu tumbuh

dari waktu ke waktu,

agar ia boleh menyatu denganmu.

Percayalah

pada dirimu sendiri:

tiada yang ‘kan menghentikanmu.

Ia yang kini

selalu sertamu

dalam hatimu.

Diterjemahkan oleh Yohanes Manhitu (dari

versi Spanyol, Prancis, Portugis, dan Inggris)

Yogyakarta, Indonesia, 20 Desember 2019

Judul asli dalam bahasa Rumania: În inima ta

Ketika kau di dalam dirimu sendiri ...

Foto: https://www.123rf.com

Oleh: Elena Liliana Popescu

Akankah ini menjadi pertanyaan terakhir
dari sungai yang terbenam di laut:
“Apa arti kehidupan, sesungguhnya?”
Atau, kematiannya ia terima ikhlas...

Telah berapa jarak yang ia tempuh dengan berlari sia-sia
dalam mimpi-mimpi yang dihidupi tahun demi tahun
dengan percaya bahwa ia tahu—tertipu akal,
ia pun menyimpang dari sumbernya

Dari relung dirinya yang terdalam,
di sana, di mana tiada kejahatan
dan di mana yang hilang ditemukan
ketika kau di dalam dirimu sendiri terserap...

Diterjemahkan oleh Yohanes Manhitu (dari 

versi Spanyol, Prancis, Portugis, dan Inggris)

Yogyakarta, Indonesia, 20 Desember 2019

Judul asli berbahasa Rumania: Când eşti în tine însuţi…

Something very important from an African writer

"If you know all the languages of the world, and you don't know your mother tongue or your first language or the language of your culture, than that is actually self-enslavement. This is very important. But if you know your mother tongue or your first language, then add all the languages of the world to it, that is empowerment." ---Ngũgĩ wa Thiong'o, renowned African writer

(These words of Ngũgĩ are quoted from a YouTube video)

Picture of Ngũgĩ: https://news.uci.edu

Sebuah Berkah Terselubung

Terjebak hujan deras di toko buku, apalagi yang nyaman, adalah sebuah berkah terselubung, jika dilihat secara positif. Itulah yang terjadi beberapa hari lalu, ketika saya lagi asyik "berburu" karya cetak di sebuah toko buku terkenal di Kota Gudeg. Syukur, saya bisa mendapatkan beberapa buku yang "diburu". Perlu diketahui bahwa target "ninja", apalagi pemakai masker biru yang tak menguasai jurus apa pun, tak harus musuh organisasi atau negara. 

Foto: Oleh diri sendiri; Buku: LAUTAN REMPAH: Peninggalan Portugis di Nusantara (Penulis: Joaquim Magalhães de Castro; Jakarta: Elex Media Komputindo, 2019). Buku ini sebuah catatan perjalanan yang menarik.